0-2 Yaş İhtiyaçlar
Beslenme
Beslenme kişinin büyüme ve gelişme potansiyeline ulaşabilmesi ve sağlığının korunması için temel gereksinimdir. Çocuklar sürekli büyüyen bir organizmaya sahip oldukları için besin gereksinimleri yetişkinlere göze fazladır ve yaş dönemlerine göre de farklılık gösterir.
Bebek için anne sütü en ideal besindir. Anne sütü gerek besin değeri, gerekse içerdiği hastalıklardan koruyucu maddeler açısından tüm yapay besinlerden üstündür.
Yeni doğan bebeğin sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişebilmesi ancak anne ile bebek arasında karşılıklı ilgiye dayanan başarılı bir beslenme ile sağlanır.
Sağlıklı doğan bir bebeğin beslenmesi aşağıdaki ilkelere göre düzenlenmelidir;
Doğal beslenen bebeğe ilk 4-6 ay D vitamini ve flor tuzları dışında hiçbir ek besin veya sıvı verilmesi gerekmez.
Anne sütü ile beslenmeye doğumdan hemen sonra veya ilk yarım saat içinde başlanabilir.
Özellikle ilk günlerde ve ilk haftalarda gece ve gündüz sık emzirme önemli ve gereklidir.
Emzirme aralıkları bebeğin isteğine göre düzenlenmelidir.
Bebeğin büyümesi izlenerek yeterli beslendiğinden emin olunmalıdır.
Doğal beslenen bebeğin düzenli kilo alması, 4. aydan sonra da de¬vam ediyorsa 6. aya kadar doğal beslenme devam ettirilebilir.
Yanlış inanç ve uygulamalar sonucu bazı toplumlarda bebekler doğal besinden tümüyle ya da kısmen yoksun kalmaktadır. Bu durum yüksek bebek ölüm oranlarına; yaşayanlarda ise yüksek oranda beslenme bozukluğuna ve hastalıklara yol açmaktadır.
Anne sütünün bebek, anne ve aile için sayısız yararları bulunmaktadır. Büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu süt çocukluğu döneminde temel ilkeler doğrultusunda yeterli ve doğal beslenme çocuğun tüm gelişimi ve sağlığı açısından çok önemlidir.
Temizlik
0-2 Yaş çocuklarında vücut temizliğinin önemi
Özenli, düzenli ve koruyucu bakım bebeğin gelişmesi için çok gereklidir. Bunun için ilk koşul bebeğin temizliğidir. Bebeğin ilk haftalardaki bakımı cildini yara ve hastalıklardan korumaya yönelik olmalıdır. Bebeğe, göbeği kuruyup iyileşinceye kadar banyo yaptırılmamalıdır.
Göbek kordonunun düşmesinden sonra (yaklaşık 6-10 gün) kalan yaranın temizlenmesi gereklidir. Göbek yarası iyileşinceye dek, vücudu, cildini ze-delemeyecek bir maddeyle 37 derece ısıtılmış suda ıslatılarak silinip kurulanır.
Temizlik araç-gereçleri
Çocuğun temizliğinde kullanılabilecek araç, gereçler;
* Banyoluk, küçük bir küvet
* Havlu ve çamaşırlar
* Bebek sabunları ya da şampuanları
* Sünger
* Bebek yağı ya da badem yağı
* Su ve su termometresi vb.
Küvetin köşeli ve keskin kenarlı olmamasına dikkat edilmelidir. Kullanılacak sabun yumuşak ve bebeğin cildi ne uygun olmalıdır. Kurulama havlusu yumuşak, banyo suyu temiz ve 37 derece olmalıdır.
Banyo, ilk banyo
Genellikle yeni doğanda ilk banyo göbek düştükten bir gün sonra yapılmalıdır. Bu durumda bebek yıkanıncaya kadar her gün silinme banyosu yapılır. Önceden 100 derece'ye kadar kaynatılmış ve 37 dereceye gelinceye kadar soğutulmuş su ile ıslatılmış yumuşak bir bez veya tülbentle baş, yüz, gövde ve kıvrım yerleri silinir, kurulanır.
Yeni doğan döneminde pudra kullanılmaz. iç çamaşırlar her gün değiştirilir. Banyo her gün yapılır. Leğen veya küvet içine konulan su temiz ve 37 derece olmalıdır. Saçlar şampuanlanır, bütün vücut ve kıvrım yerleri sabunlu tülbent ile silinir, baş ve vücut su dökülerek durulanır. Bebek kurulanır.
İlk 2-3 hafta bebeği gün aşırı sabunlamak yeterlidir. Göbekten sızıntı varsa banyodan sonra % 70 alkol uygulanır.
2.ve daha sonra yapılacak olan banyolarda;
*Banyo her gün ya da gün aşırı yapılabilir,
*Banyo her zaman aynı saatlerde ve çocuk aç iken yapılmalı,
*Banyo süresi uzun olmamalıdır,
*Banyo yapılan odanın ısısı 22-25 derece arası olmalıdır,
*Banyo yapılırken çocuğu incitmemeye, üşütmemeye ve göz, kulak, burun gibi organlarına su ve sabun kaçırmamaya dikkat edilmelidir.
* Bebeği yıkarken yardımcıya ihtiyaç vardır. Yıkarken yüzü aşağıya bakacak şekilde, göğüs ve karnından kavranarak tutulur. Sırt üstü tutuluyorsa başını elle desteklemek gerekir.
Lokal temizlikler
Lokal temizlik vücudun bazı kısımlarının temizliğidir Yüz, Göz, Kulak ve Burun Temizliği,
Yüz; Her sabah ve gerektiğinde ıslatılmış yumuşak bir bezle silinmelidir.
Göz temizliği sabahları yüz temizliği ile birlikte yapılır, göz çapakları ılık ve temiz su ile ıslatılmış yumuşak bir bezle içten dışa doğru silinir.
Kulak kirleri yumuşak ve temiz bir pamuklu bezle kulağı incitmeden dıştan ve ucundan alınmalıdır.
Burun kirleri dışarı atmakla birlikte, burun yollarının tıkanarak, nefes alma ve emmede güçlük yaratmaması için sık sık temizlenmelidir. Kulak ve burun temizliğinde kürdan ve benzeri sert araçlar kullanılmamalıdır.
Saç temizliği; bebeğin saçları yıkandıktan sonra yumuşak bir fırça ile şekillendirilir. Bazı çocukların başında -konak- adı verilen kabukçuklar oluşabilir. Bunları gidermek için banyodan bir saat önce başa gliserin sürülerek, banyodan önce fırçalanabilir.
Ön fontanel'in kapanmamış olması nedeniyle bu işlemlerin son derece özenli, yumuşak dokunuşlarla yapılmasına dikkat edilmelidir.
EI, bacak ve üreme organlarının temizliği; eller sık sık, sabunlu bir bezle silinmeli, tırnaklar uzatılmadan gerektiğinde kesilmelidir.
Bacakların temizliği çocuğun gaitası ile kirlenen üreme organları ile beraber yapılır. Bacaklarda pişikler olmaması için, bebeğin altı sık değiştirilmeli, idrarla ıslandığında silinmeli ya da yıkanmalıdır.
0-2 yaş çocuklarında temizlik ve tuvalet alışkanlıkları
Beden ve ruh sağlığının dayanaklarından biri temizliktir. Yeni doğan çocuğu sık banyo yaparak, giyecek ve bezlerini sık sık değiştirerek temizliğe alıştırmalıdır.
Çocuğun altının kirli olmamasına, kirliyken yatırmamaya dikkat edilmelidir. Tuvalet terbiyesine çocuk hazır olduğunda başlanır. Başlama yaşı genellikle ortalama 20. aydır. Bu dönemde fazla ısrarcı olmamalı ve bebek tuvalet eğitimine hazır değilse bir süre ara verilmesi gerekir.
Uyku
0-2 yaş çocuklarında uykunun önemi
Yeni doğan çocuklar günün büyük bir bölümünü (18-22 saat) uyuyarak geçirirler. Yalnızca beslenme saatlerinde ve altları değiştirilirken uyanıktırlar. Büyüdükçe uyku süresi azalır ve çevreye olan ilgileri artar.
Uykunun çocuğun dinlenmesine, büyüme ve gelişmesine yetecek kadar kesintisiz ve sakin olması gerekir.
0-2 yaş çocuklarında uyku saatleri
İlk doğduğu günlerde ortalama 18-22 saat
1-6 ay 15 saat
6-12 ay 14 saat
1-2 yaş 13 saat
2-4 yaş 12 saat
4-6 yaş 11 saat
7-8 yaş 10 saat
Belirli yaşlar için normal süresi belirtilmiş olmakla birlikte, her çocuğun kendine özgü biyolojik bir ritmi olduğundan bu saatlerde uyuması beklenmemelidir. Bazı çocuklar belirtilen ölçülerden daha az uyumakla da dinlenebilirler.
Bebeğin odası ve yatağı
Çocuğun sağlıklı uyuması ve bu alışkanlığı kazanması, uyuma rahatlığının sağlanmasıyla mümkün olabilir. Doğumdan itibaren çocuğun kendisine ait bir yatağı olmalıdır.
Çocuklar için sepet, beşik gibi araçlar kullanılmakla birlikte, sağlığına en uygun olan kenarları yüksekçe ve çocuğa uygun bir yatağı bulunan karyoladır. Parmaklıklar arası mesafe 7cm'den fazla olmamalıdır.
Bebeğin yatağı çok yumuşak olmamalıdır. Bebek yattığı zaman yatak düz kalmalı çökmemelidir. Yastık kullanılmamalıdır. Normal, sağlıklı yeni doğan bebek yüzüstü yatırılır.
Başın yatış pozisyonu sık sık değiştirilmelidir. Hep aynı tarafa yatarsa başta şekil bozukluğu, yassılaşma olabilir. Yorgan olarak pamuklu veya yünlü yorganlar kullanılmalıdır.
* Çocuğun yattığı oda havalandırılmalı ve ısısı ayarlanmalıdır.
* Altı temizlenmiş ve tok olarak yatırılmalıdır. Emzirildikten sonra yan olarak yatırılması sindirim açısından yararlı olacaktır.
* Çocuğu evin normal hareket ve gürültüsünde uyumaya alıştırmalıdır.
* Bebeğin gece anneye yakın hatta aynı odada yatması yararlı olur. Bu bebeğin kendini güvende hissetmesini sağlar. Yatırırken okşayarak konuşma, yanında biraz kalıp ninni söyleme bebeğin mutlu uyuması açısından yararlı olacaktır.
* iki yaşına kadar gündüzleri sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki defa uyutmalıdır.
* Gece ve gündüz uykuları düzenli hale geldikten sonra geceleri (7-9 arası) erken yatma alışkanlığı kazandırmalıdır.
Giyim
0-2 yaş çocuklarında giyimin önemi
Giyim çocuğun beden sağlığını olduğu kadar ruhsal sağlığını da etkileyerek olumlu bir kişilik gelişimine yardım eder. Rahat ve uygun bir giyim, çocuğun serbest hareket etmesini sağlayarak büyümeyi etkiler. Oyun sırasında çocuğa giydirilen bol ve rahat elbiseler kas ve kemiklerin hareketini kolaylaştırarak, çocukta güven duygusunun gelişimine katkıda bulunur. İyi giydirilen çocuklar temizlik ve düzen alışkanlığı kazanarak, neşeli ve hareketli olurlar.
0-2 yaş çocuklarının giyim eşyaları ve özellikleri
0-2 yaş çocuklarının giysilerinin seçiminde aşağıdaki özelliklere dikkat edilmelidir.
Kumaşların;
a. Yazın ince, kışın kalın,
b. Cildi zedelemeyen, yumuşak, kaşındırmayan, nem çekici,
c. Kiri gösterecek, açık renk ve yıkanmaya elverişli,
d. Cildin solunumuna engel olmayan ve hava geçiren,
e. Çocuğun hoşuna gidecek yumuşak renklerde olmasına,
f. İç giyiminde pamuklu, dış giyiminde pamuk, yün, keten ve trikolardan yararlanılabilir,
g. Model seçiminde çocuğun rahat hareket etmesini sağlayacak, bol, kolay giyilip, çıkarılabilen, kolay yıkanıp, ütülenebilen, çocuğa ağırlık vermeyecek, yakası sade modeller seçilmelidir.
Bebeğin çamaşırları ve bezleri ailenin diğer çamaşırlarından ayrı olarak beyaz sabunla yıkanmalı ve durulanmalıdır.
Kundağın çocuğun gelişimine etkileri
Yeni doğan bebeğin giyiminde yerleşik gelenekler doğrultusunda kullanılan kundağın, çocuğun gelişimi üzerine olumsuz etkileri vardır.
Bunlar;
- Sıkı kundaklanan bebekleri hastalık belirtileri yönünden izlemek zordur.
- Bebeğin rahat solunum yapmasını engelleyebilir.
- Motor aktivitesini ve kalça eklemi gelişimini engelleyebilir.
- Çocuğun terlemesine, kundak açıldığında üşümesine ve pişiklere neden olur.
0-2 yaş çocuklarında açık hava beden hareketleri ve önemi
Sağlıklı her bebek hareket etmekten hoşlanır. Bebek uyanık olduğu zaman, büyük bir neşe içinde el ve ayaklarıyla çırpınır, yüzükoyun yatırıldığında başını kaldırıp çevresine bakmaya çalışır.
Bebeğin kendiliğinden yaptığı bu hareketler özellikle oturma, ayakta durma, yüzme hareketleri ilerideki gelişimi yönünden bebek için yararlı ve etkilidir. 4. aydan itibaren bebek jimnastiğine başlanabilir. Bunun için en uygun zaman yemek öncesidir.
Oda sıcaklığının 21°C'nin altında olmasına dikkat edilmelidir. Hareketler bebek hoşlandığı takdirde yaptırılmalıdır.
Psiko-sosyal ihtiyaçlar
1. Sevme ve sevilme
Yeni doğan bebeğin tüm davranışları kendi gereksinimlerini gidermeye yöneliktir. Acıkınca ağlar, doyunca uyur, çevresindeki dünyanın farkında değildir. İlk zamanlarda annesinin ayrı bir varlık olduğunu bile anlamaz.
Çocuğun kendine dönük davranış özelliğine "ben-merkezcilik" diyoruz. Ben-merkezci çocuk dünyayı kendi açısından görür, ancak yaşayabilmek için tümüyle başkalarına, özellikle annesine ya da annelik görevi yapan kişiye gereksinimi vardır. Böylece ilk ilişkisi annesiyledir. Bu dönemde çocuğun iki önemli ihtiyacı vardır;
1- Beslenme ve bakım,
2- Sevgi ve yakınlık
Beslenme, bakım gibi tüm temel ihtiyaçları karşılanan ancak dokunma, sevilme açlığı içinde olan çocuklarda kendisine değer verilmediği ve sevgiye layık olmadığı doğrultusunda değersizlik duyguları gelişecektir.
İnsanın temel psikolojik gereksinimlerinden biri de diğer insanlarla sevgi alışverişinde bulunmak ve dostça ilişkiler kurabilmektir. Çocuğun gelişimi, sağlıklı bir insan olabilmesi için duygusal gereksinimlerinin karşılanması çok önemlidir.
Beslenme, çocuğun fiziksel yaşamı için kuşkusuz zorunludur, beslenme anneye çocuğunu tutması, onunla temas etmesi, konuşması, ilişkiye girmesi açısından iyi bir fırsat sağlar, çocuğun duygusal açıdan oldukça önemli olan gelişimi annesiyle arasında bazı özel deneyimlerin yaşanmasına olanak tanır. Bu da beraberinde çocukta sevildiği ve önemli olduğu duygusunun gelişmesini sağlayacak ve sağlıklı bir kişilik gelişiminin temelini oluşturacaktır.
2. Güven içinde olma
Yaşamın ilk yılında bebeğin kendisine ve çevresine karşı güven geliştirip geliştiremeyeceği belirlenir. Annenin çevresinde bulunup ge¬reksinimlerini karşılaması bebekte güven duygusu oluşturur.
Olumlu bir anne-çocuk ilişkisinde, çocuk zamanla ona doyum veren anneyi bir ödül kaynağı olarak benimser ve ona değer verir. Anne yokken arar, görünce sevinir ve gittikçe genelleşen bir yakınlık bağı duyar. Anne çocuğa karşı tutarlı ve olumlu ise, çocuk genel olarak yaşantısın da doyum bulacağına ilişkin bir temel güven duygusu oluşturur.
Anne tutarsız, olumsuz ya da kaygılı ise, çocuk bu temel güveni oluşturmakta zorluk çekecektir. Annenin çocuğa değer vermesi, onda değerli olma duygusu yaratır, insanlarca sevileceğine, sevilmeye değer bir insan olduğuna ilişkin bir temel güven geliştirecektir. Bebeğin annesi ile olan ilişkisi sonraki sosyal yaşantısına temel oluşturacak etkileşimleri içermektedir.
3. Serbest hareket etme
Çocuğun bedensel gelişimi ilerledikçe nesneler üzerinde etkinliği artar (kaşık tutabilmek, hırkasını giyinebilmek gibi). Bu becerilerin artması çocuğun yaratıcılığına kendi işini kendi görebileceği inancına yardımcı olur.
Çocuk etkinliklerini geliştirirken kendini sınaması ve deneyler yapabilmesi için ona olanak ve ortam sağlanmalıdır. Bunu yaparken çocuktan bedensel gelişiminin izin verdiği oranı aşan beklentiler oluşturmamaya özen gösterilmelidir.
Ebeveyn çocuğun etkinlikleri geliştirme çabalarını ödüllendirip pekiştirdiği ölçüde çocuğun kendi etkinliğine güveni artacak ve kendini başarılı olarak görecektir.
4. Ait olma
Çocukta benlik kavramının gelişmesinde, ait olduğu ortamdaki etkileşimlerin rolü büyüktür. Toplum ve toplumsal bir birim olan ailenin tepkileri, yaklaşımları çocuğun kendisi hakkındaki düşüncelerinin temelini oluşturacaktır.
Çocuğun kendisi hakkında olumlu duygular geliştirebilmesi, kendisi için önemli olan kişiler (özellikle ebeveyn) tarafından kabul görmesi, ait olduğunu hissetmesi, benimsemesiyle mümkündür.
5. Uyarılma ve etkinlik içinde olma
Doğduğunda tümüyle yetişkine bağımlı olan çocuk doğal olarak büyüdükçe bu durumdan uzaklaşır ve daha kendi başına buyruk olmak ister. Bir yetişkinin şefkat ve yardımına olan gereksinimini devam etmekle birlikte, göreli olarak bağımsızlığa yönelir. Arkadaşlarına yönelir, tek başına oynamaya başlar, bir sorunla karşılaştığında kendisi çözme girişimlerinde bulunabilir. Yani etkinlik içinde olma gereksinimindedir.
Çocuğun uyarılma ve etkinlik içinde olma güdüsünü etkileyen ortamlar öncelikle ev, aile ortamıdır. Aile bireylerinin tutumları çocuğun bu ihtiyacının karşılanmasında önemli rol oynamaktadır.
Çocuğa söz hakkının tanındığı, sevgi ve yakınlığın gösterildiği, etkinlik içinde olabilmesi için gerekli ortamın sağlandığı durumda çocuk becerikli, atılgan, bağımsız ve güvenli bir kişilik oluşturmanın temelini oluşturarak. Kendini denetleme yeteneğine sahip olacaktır.
6. Yakınlık ve temas
Sevme sevilme, güven içinde olma başlıkları altında da değinildiği gibi ailenin çocuğa sağladığı sevgi, kabul ortamı içinde çocuğun kendine güveni ile birlikte, kişiliği de gelişir.
Anne babanın çocuğa karşı davranışlarında tutarlı ve olumlu olması çocukta genel olarak yaşamında doyum bulacağına ilişkin temel güven duygusunu oluşturacaktır ki bunun vazgeçilmez unsuru çocuğun temas içinde olma ve yakınlık duyma gereksiniminin karşılanmasıdır.
7. Başarı ve takdir etme
Üç yaşından itibaren çocuk çevresi (aile, arkadaşları, yuva öğretmeni vb.) ile daha yoğun bir etkileşime girmiştir ve giderek bu kişiler onun için birer ödül ve onaylanma kaynağı olmuştur.
Çocuğun kendisinden hoşnut olması için, önemli kişilerin takdirine gereksinimi vardır. Onları hoşnut kılmak için onların önerdiği, teşvik ettiği tutum ve davranışları benimser. Çocuk hangi yaşta olursa olsun taktir edilmeye ihtiyacı vardır. Bu nedenle doğru yaptıklarının övülmesi kendisinden hoşnut olmasını sağlayacaktır.
8. Oyun ve oyuncaklar
Oyun çocuğun fiziksel ve duygusal gelişimi için şarttır. Oyun çocuk için eğlenmek ve vakit geçirmek için girişilen bir etkinlik değil, çocuğun en önemli işi, oyuncaklar da en önemli araçlardır. Oyun yoluyla çocuk dünyanın gerçeklerini kendince anlamaya çabalar, büyüdüğü zaman sürdüreceği etkinliklere ve üstleneceği uğraşlara alışır.
|
Bebek aşı Takvimi
Anne Sütü
Tuvalet Eğitimi
